Fragment Aktu nadania praw miejskich z 1359 r.

Nadanie praw miejskich

11 lutego 1359 r. arcybiskup gnieźnieński Jarosław Skotnicki herbu Bogoria wieś Wawrzyszkowo przeniósł z prawa polskiego na prawo chełmińskie i lokował (założył) miasto Kamień. Jako właściciel dóbr miał do tego prawo. Ta historyczna chwila została uwieńczona dokumentem, który został wystawiony w Brześciu Kujawskim. Treść (skrócona) była następująca:
„W imię Pańskie Amen. Ponieważ rozumie się, że ze wszystkich rzeczy należy pamiętać bardziej o sprawach Bożych, niż o ludzkich, z tego powodu my Jarosław, z Bożej Opatrzności Arcybiskup Świętego Kościoła Gnieźnieńskiego, chcemy (…), na ile możemy z Bożą pomocą (…) Tomaszowi dziedzicowi Radzimia i jego potomkom, naszą i wymienionego Kościoła własność nazywaną powszechnie Wawrzyszkowo, położoną w okręgu nakielskim (…), przekazujemy mu ją do lokowania, jako miasto na prawie chełmińskim, dając mu wójtostwo w tym mieście z niżej napisanymi prawami za pewną ilość pieniędzy. (…) Przyznajemy ponadto tym samym obywatelom [Kamienia] miejsce do fundowania kościoła, przydzielając wymienionemu kościołowi cztery łany wolne na utrzymanie rektora tego kościoła, dane na wieczne czasy. (…) Prócz tego dla ulepszenia samego miasta dajemy obywatelom dziesięć łanów wolnych, z wolnego prawa i dziesiątego łanu wójta, a następnie z wolnych łanów będzie lokowane miasto i plac miejski… Zachowujemy także obszar do zbudowania dworu i zamku, a dla nas i naszych następców dziesięć mórg poza miastem. (…) Potwierdzamy ponadto, że wcześniej niż za cztery lata, co roku, my będziemy zobowiązani wypłacać czterdzieści, a wójt dwadzieścia marek toruńskich na utrzymanie fosy i obwarowanie wymienionego miasta (…).
Działo się to w Brześciu [Kujawskim] nazajutrz po święcie Scholastyki [obchodzone 10 lutego] to jest w 1359 roku, w obecności szacownych mężów, Jana – dziekana gnieźnieńskiego, uczonego Alberta – dziekana wrocławskiego, Mikołaja – archidiakona krakowskiego, Przeczsława – prepozyta Kościoła św. Grzegorza w Gnieźnie, kanoników wymienionego Kościoła Gnieźnieńskiego oraz skarbnika Bartłomieja i podskarbiego Macieja (…). Napisano ręką Mikołaja plebana w Zdunach, sekretarza naszego dworu [arcybiskupiego]”.
Należy również dodać, iż 25 czerwca 1360 r. w Łowiczu król Kazimierz Wielki potwierdził nadanie arcybiskupa i zwolnił ludność Kamienia z danin na rzecz państwa. Odtąd miasto było wyłącznie pod jurysdykcją Kościoła.

Wyzwolenia Kamienia 13 lutego 1945 r.

Drugim wydarzeniem obchodzonym w lutym jest rocznica wyzwolenie miasta spod okupacji niemieckiej.
Natarcie na Kamień rozpoczęło się 10 lutego 1945 r. Były to wojska II Frontu Białoruskiego. W kierunku miasta Kamienia od Sępólna nacierała 70 armia generała płk. W. Popowa. Rosjanie ruszyli z wielkim impetem. Wieczorem 11 lutego wojska radzieckie zostały ostrzelane i chwilowo zatrzymane przed miastem. W dniu kolejnym (12 lutego) Rosjanie ponowili atak i zmusili 30. pułk niemiecki do wycofania się w kierunku Gronowa. Niemcy byli w pełni świadomi krytycznej sytuacji, dlatego dowódca XVIII Korpusu Górskiego gen. Hochbaum, odwiedził Kamień i nalegał na obronę miasta za wszelką cenę. W nocy z 12 na 13 lutego Rosjanie zintensyfikowali swoje ataki i za dnia zdobyli Gronowo. 13 lutego Rosjanie nadal ostrzeliwali miasto. Uszkodzono kilka domów. Rozpoczęto także atak od strony północnej, tj. jeziora Mochel. Rozmieszczone tam dwie kompanie niemieckie nie stawiały oporu i wycofały się do lasu na północ do Orzełka. Krytyczna sytuacja dla Niemców powodowała słanie komunikatów drogą radiową o niemożności obrony Kamienia. Po zdobyciu Orzełka sytuacja pułku niemieckiego była jasna, a sierżant Janums zdecydował się zignorować rozkaz wyższego szczebla i wyrwał się w kierunku Niw. Około godz. 18 miasto było wolne.
Rokrocznie obchodzona rocznica wyzwolenia Kamienia 14 lutego wynika z tego, iż ten dzień był pierwszym w pełni wolnym od wojska niemieckiego.
 

Źródła:
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski III, nr 1398, (tłumaczył ks. Grzegorz Nowak); H. J. Wilckens, Die Grosse not, Danzig-Westpreussen 1945.