Oddział „Dula”

Oddział „Dula” został utworzony pod koniec lutego 1945 r. Liczył od 50 do 110 osób i podzielony był na trzy plutony. Główną siedzibą oddziału była wieś Sypniewo. Ów oddział działał również pod nazwą „Żandarmeria Polowa I Armii Wojska Polskiego” i składał się w większości z dezerterów Ludowego Wojska Polskiego. Na czele stanął porucznik Zygmunt Dul vel Zieliński, prawnik ze Lwowa. Pomagali mu m.in. ppor. Tadeusz Filipowicz vel Wiśniewski ps. „Tadek” i por. Józef Chaniek vel Karpiak. W skład grupy wchodziła także drużyna „Antka” pod dowództwem Antoniego Ciołka. Poszczególne drużyny rozmieszczono we wsiach powiatu sępoleńskiego, m.in. w Wałdowie, Skarpie, Sypniewie, Młynkach, Iłowie, Jazdrowie, Sośnie, Rogalinie i Runowie. Oddział współpracował z miejscowym społeczeństwem, które dostarczało żołnierzom żywność. Niecodziennym wydarzeniem był udział oddziału, jako kompania honorowa, podczas nabożeństwa „Wielkiej Nocy” w 1945 r. Pomocą oddziałowi służył także starosta Hieronim Skrzyński oraz niektórzy milicjanci. Oddział „Dula” był bardzo dobrze zakonspirowany, co powodowało dla funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa duże trudności w wyłapywaniu grupy. W połowie lipca 1945 r. dokonano pierwszej obławy, w wyniku której pochwycono 31 członków oddziału. Sam dowódca wymknął się z obławy. Ostatecznie porucznika „Dula”, aresztowano 28 września 1945 r. i po procesie skazano na karę śmierci 10 marca 1946 r. Również jego kompani, w liczbie 45 członków, skazani zostali na karę śmierci, zamienioną na mocy amnestii na 15 lat więzienia.

Odział „Głowiaka”

Kolejną grupą działającą na terenie powiatu sępoleńskiego był oddział „Głowiaka”, działający przede wszystkim w Sypniewie. Skład oddziału stanowili byli członkowie oddziału „Dula”. Grupa „Głowiaka” działała od sierpnia 1945 r. Na jej czele stanął kapral Jan Głowiak vel Buczyński vel Głowacki, ps. „Zdzichu” i „Józef”. Grupa ta zakończyła swoją działalność w nocy z 16 na 17 listopada 1945 r. Wówczas NKWD i UB z Tucholi rozpoczęło akcję likwidacyjną grupy, która akurat stacjonowała w Bysławiu. W wyniku zasadzki aresztowano trzech członków oddziału. Jednak dowódcy nie udało się pochwycić.

Oddział „Hardego”

Następną grupą działającą w sępoleńskim był oddział „Hardego” niekiedy zwany oddziałem „Małego”. Na jego czele stanął Zdzisław Władysław Cheliński, ps. „Hardy”, pochodzący z AK z terenu woj. krakowskiego. Oddział „Hardego” rozpoczął działalność w kwietniu 1945 r. we wsi Górowatki. Liczba grupy wahała się i wynosiła około 15 osób. Oddział ten mógł liczyć na pomoc mieszkańców m.in. Sypniewa, jak i komendanta posterunku Milicji w Sypniewie Franciszka Dziurdy. Oddział działał na terenie powiatów: sępoleńskiego, tucholskiego i wyrzyskiego. Członkowie grupy „Hardego” zawiesili swoją działalność 29 listopada 1945 r. De facto zakończyli walkę z UB. Wiosną 1947 r. większość grupy się ujawniła.

Oddział „Małego”

Swój ślad w walce z nowym ustrojem, wiosną 1946 r., odcisnął także oddział „Małego”, niekiedy noszący nazwę „Tartak”. Jego dowódcą był kapral Władysław Zdzisław Cheliński, ps. „Mały”. Używał on także pseudonimu „Hardy”. Grupa ta współdziałała ze znaną wówczas na Pomorzu 5 Brygadą majora „Łupaszki”. Grupa „Małego” działała przede wszystkim na terenie powiatów tucholskiego, chojnickiego i świeckiego. Na terenie powiatu sępoleńskiego odnotowano kilka akcji. Oddział „Małego” działał do marca 1947 r. następnie został zlikwidowany przez funkcjonariuszy UB. Po przeprowadzonym procesie dwóch członków oddziału zostało skazanych na karę śmierci (Bolesław Pałubicki i Antoni Godziewski), wyroki wykonano. Skazano również 5 członków grupy i 10 współpracowników. Kaprala Chelińskiego „Małego” prawdopodobnie nigdy nie udało się złapać.

Cdn.
 

Źródło: Materiały z Archiwum Państwowego z Bydgoszczy oraz IPN - delegatura w Bydgoszczy; Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956, red. R. Wnuk, Warszawa-Lublin 2007.