Uroczysta „adopcja” cmentarza

W 2004 roku kamieńscy gimnazjaliści z grupy „Śladowcy” pod kierunkiem Aleksandra Atamańskiego i Zdzisława Betina realizowali projekt polegający na uporządkowaniu cmentarzy ewangelickich znajdujących się na terenie gminy. Było to trudne zadanie uwieńczone uroczystą „adopcją” cmentarza w Kamieniu. Genezę podejmowanych wówczas działań przypomniał Aleksander Atamański.

– Chciałem podziękować młodzieży, dyrekcji szkoły, kolegom Zdzisławowi, Tomkowi i wszystkim nauczycielom za podjęcie się zadania opieki nad tą nekropolią, która jest świadkiem lokalnej historii naszego miasteczka. Pierwotną inicjatywą do podjęcia się pierwszej „adopcji” tego cmentarza 20 lat temu była moja sentymentalna podróż na dawne Kresy Wschodnie, skąd pochodził mój tato. Poszukując dawnego cmentarza gdzie spoczywa brat taty i rodzina, znalazłem fragment lasu, gdzie są oni pochowani. Przypomniałem sobie, że podobnie wyglądają w Polsce nekropolie ewangelickie i żydowskie kirkuty. Postanowiłem, że po powrocie do domu zrobię wszystko, aby ten stan zmienić przynajmniej w lokalnym wymiarze. Tak rozpoczęły się działania związane z projektem „Zadeptane ślady przeszłości”. Prace porządkowe na tej i 5 innych nekropoliach rozpoczęliśmy z kolegą Zdzisławem Betinem, Tomkiem Fiałkowskim, Krzysiem Belingiem i młodzieżą gimnazjalną w 2004 roku. Prace porządkowe trwały cały rok. 20 czerwca 2005 roku odbyła się uroczysta „adopcja” kamieńskiego cmentarza. Projekt ten na zawsze pozostanie w mojej pamięci jako dobre działanie o wymiarze ludzkim. Dziękuję jeszcze raz za podjęcie się tego trudnego zadania – przypomniał podczas piątkowej uroczystości Aleksander Atamański. 

W piątek w ponownej uroczystości „adopcji” cmentarza ewangelickiego w Kamieniu wzięli udział liczni goście. Byli wśród nich pastor z parafii ewangelicko-augsburskiej w Bydgoszczy Marek Loskot, proboszcz parafii w Kamieniu Eugeniusz Pepliński, młodzież, nauczyciele oraz przedstawiciele lokalnych władz z burmistrz Kamienia Natalią Marciniak i starostą Jarosławem Tadychem na czele. W bieżącym roku szkolnym uczniowie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kamieniu rozpoczęli realizację projektu „Zadeptane ślady przeszłości – Reaktywacja 2025”. Ma on polegać na nawiązaniu współpracy z urzędem w zakresie oczyszczania cmentarza i dbania o jego wygląd, czyszczenie nagrobków i porządkowanie terenu przez uczniów. – Mamy nadzieję, iż nasz projekt przyczyni się do przywracania pamięci o ludności katolickiej, ewangelickiej i żydowskiej, która funkcjonowała w przedwojennej kamieńskiej społeczności . Drugim ważnym celem jest wpajanie szacunku i tolerancji dla człowieka o innych poglądach, wyznaniu i kulturze – mówił jeden z uczniów biorących udział w projekcie.

Warto przypomnieć, że w 1939 roku w Kamieniu mieszkało 657 ewangelików na ogólną liczbę 1500 mieszkańców. Lata drugiej wojny światowej były niezwykle trudne dla wyznawców różnych religii, szczególnie judaizmu i katolików. Po zakończeniu wojny miejscowi ewangelicy opuścili miasto. Pozostała po nich infrastruktura w postaci zniszczonej plebanii oraz wypalonego kościoła ewangelickiego, który rozebrano w 1948 roku. Jedynym ocalałym śladem pobytu ludności ewangelickiej w Kamieniu jest cmentarz ewangelicki. Oddano go dla miejscowej społeczności w 1862 roku, a ostatniego pochówku dokonano w 1945 roku. W czasach powojennych cmentarz był opuszczony. Dopiero w 1961 roku ówczesne władze miejskie podjęły decyzję o jego renowacji, jednak kilka lat później w 1964 w związku z brakiem pochówków ewangelickich postanowiono go zamknąć. Dopiero kamieńscy gimnazjaliści zainteresowali się tym miejscem. 

Podczas uroczystości „adopcji” cmentarza uczniowie Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kamieniu złożyli ślubowanie, a pastor Marek Loskot oraz proboszcz Eugeniusz Pepliński odmówili modlitwę ekumeniczną. Na sam koniec obecni zapalili znicze pod tablicą upamiętniającą uroczystość wykonaną przez Tadeusza Podgórskiego, właściciela firmy Kamyszek z Sępólna.